S.M.A.R.T. Doelen

Iedereen heeft er wel eens van gehoord “SMART” doelen? Elk boek/cursus/seminar dat iets zegt over doelen stellen heeft het erover dat die gestelde doelen behoorlijk “SMART” moeten zijn. Blijkbaar is het écht een must om al je doelen “SMART” te gaan formuleren, maar waarom eigenlijk? Sterker nog wat mag dat hele S.M.A.R.T. inhouden?

Wat is “SMART”?

S.M.A.R.T. staat voor:

• S pecifiek
• M eetbaar
• A cceptabel
• R ealistisch
• T ijdgebonden

Waarbij je in sommige gevallen de letters eventueel zou kunnen aanpassen om het voor jouw situatie beter te maken. Zo zou ik aanbevelen dat je Acceptabel vervangt met: Ambitieus. En Realistisch vervangen met: Relevant.

Specifiek

Omschrijf het doel extreem concreet. Het moet een waarneembaar resultaat beschrijven waaraan je een getal kan koppelen.

Zorg ervoor dat je antwoord kan geven op: Wie, Wat, Waar, Wanneer, én Waarom (om het motiverend te houden).

Om te testen of het specifiek genoeg is kan je proberen of je doel anders opgevat zou kunnen worden. Zo ja, dan is je doel nog niet goed geformuleerd.

Meetbaar

Hoe weet je of je doel bereikt is? Hoeveel moet je doen? Hoe kun je dat meten?

Houd er rekening mee dat het belangrijk is om na te denken over wat je meet. Als je wilt afvallen bijvoorbeeld is Kilogrammen wegen een slecht idee. Je kan dan veel beter je vetpercentage meten, want dat is waar je van af wilt.

Acceptabel

Acceptabel gaat vooral over je afvragen of je geen ruzie gaat krijgen met mensen als je dit doel zou behalen. Zijn er mensen die je tegen gaan werken? Dat je concurrenten stik jaloers worden is hun probleem natuurlijk. Maar je wilt wel rekening houden met mensen waar je om geeft, of met de wet.

Ambitieus

Wat ik persoonlijk veel toffer vind is om de A van Acceptabel te vervangen met de A van Ambitieus. Vergiffenis vragen is ten slotte een stuk makkelijker dan toestemming krijgen. Daarnaast zijn Ambitieuze doelen een stuk motiverender.

Realistisch

Realistisch gaat over de haalbaarheid van je doel. SMART doelen mogen uitdagend zijn, maar niet té uitdagend. Als jij binnen nu en één jaar met een zelfgebouwde bemande raket naar de maan en terug wilt vliegen lijkt mij dat knap lastig. (Maar ik heb daar geen verstand van dus laat je door mij vooral niet tegenhouden..)

Het nadeel van té uitdagende doelen (die je wilt behalen) is dat je er verlamd door kan raken. Te uitdagend en stiekem weet je dat je het toch nooit zal halen, dus weg motivatie.

Relevant

Net als de A wil ik voorstellen dat we ook de R uit S.M.A.R.T. vervangen. Niet Realistisch, maar Relevant.

Realistisch is namelijk een stom ding om te hebben als je Ambitieus wilt zijn.

Daarnaast is het een doel. En doelen zijn er niet altijd om te bereiken, vaak zijn ze er gewoon om richting te geven aan wat je doet.

Of in de beroemde woorden van meneer Bruce Lee (Ik blijf toch een vechtsport fan):

“A goal is not always meant to be reached, it often serves simply as something to aim at.” ~ Bruce Lee

Als je er vanuit gaat dat jouw doel puur is om richting te geven, dan kan je je doel dus veel groter gaan stellen en is het niet erg om het niet te bereiken. Dan is realistisch dus onpraktisch.

Waar je echter wel altijd rekening mee wilt blijven houden is of je doel wel relevant is voor jou als mens, of voor je bedrijf. Mijn bedrijf, Strategisch Lui, is er vooral op gericht om jou te leren hoe je tijd kan besparen. Het zou dus erg irrelevant zijn als ik besluit een doel te stellen over met een raket naar de maan vliegen. Want hoe kan jij, als persoon, daar tijd mee besparen?

Tijdgebonden

Wanneer begin je? Wanneer moet dit doel behaald zijn? Hoeveel tijd geef je jezelf?

Dit heeft erg veel invloed op de haalbaarheid van je doel: Als je met Oud&Nieuw als doel stelt dat je er weer woest aantrekkelijk uit wilt zien in je badkleding is het best fijn om te weten of je dat voor deze zomer al bereikt wilt hebben, of dat volgend jaar ook goed is.

Waarom S.M.A.R.T.?

SMART doelen zijn een goed idee omdat de meeste mensen van nature hun doelen veel te vaag en vrijblijvend formuleren. Een S.M.A.R.T.-Doel is een heerlijk concreet doel, en dus is de kans dat er in de praktijk wat van terecht komt gelijk een stuk groter.

Daarnaast is het ook erg fijn dat zo’n S.M.A.R.T. doel, doordat het zo extreem concreet is, door iedereen gelijk te begrijpen valt.

Wanneer S.M.A.R.T.?

Zelf vind ik dat je voor jezelf te allen tijde ongeveer een stuk of 5 doelen moet hebben, namelijk:

1. Levensdoel (Of: Big Hairy Audacious Goal)
2. 5-jarig doel
3. 1- tot 2-jarig doel
4. Weekdoel
5. Dagdoel

Elk van deze doelen heeft zo hun eigen functie en meerwaarde.

1. Levensdoel: Geeft richting op de langere termijn
2. 5-jarig doel: Hakt je levensdoel in een hapbaarder brokje
3. 1- tot 2-jarig doel: Maakt je 5-jarige doel concreet en overzichtelijk
4. Weekdoel: Wat ga ik nú doen om dichter bij mijn jaardoel te komen?
5. Dagdoel: Wanneer ben ik tevreden over wat ik vandaag bereikt heb?

En eigenlijk is SMART alleen écht handig voor je 1- tot 2-jarig doel, en eventueel misschien voor je Weekdoel als je zo fanatiek bent.

Het is namelijk zo dat je doelen in de verre toekomst vager wilt houden, omdat die toekomst onvoorspelbaar is. Door dat doel dan vager te houden kan je makkelijker dromen, en hoef je het ‘grote plaatje’ niet constant aan te passen als er nieuwe ontwikkelingen zijn.

Dat je lange termijn doelen vaag zijn is helemaal niet erg, want je bent niet direct aan het werken richting dat doel. Je bent juist aan het werken richting het kleinere doel, wat je hebt afgeleid uit het langere termijn doel.

Voordelen van S.M.A.R.T.

• Makkelijk te begrijpen: Als je jouw SMART doel goed geformuleerd hebt dan zou iedereen die het leest exact moeten weten wat het inhoud.
• Extreem concreet: Geen discussie over mogelijk wat er nou daadwerkelijk bedoeld wordt.
• Verplicht tot nadenken: Er zijn nogal wat criteria voor zo’n S.M.A.R.T. doel, dus je zult er echt even voor moeten gaan zitten om van jouw doel een SMART doel te maken

Nadelen van S.M.A.R.T.

• Gebrek aan ambitie: Doordat SMART (in de originele definitie) gaat over zowel Realistisch als Acceptabel mist vaak de Ambitie. De meeste mensen gaan er dan vanuit dat het per se bereikt zou moeten worden, en stellen hun doel dus een stuk kleiner dan ze wellicht hadden gekund.
• Doel als richtlijn: Veel doelen zijn er puur om richting te geven aan wat je doet, niet per se om behaald te worden.
• Onmogelijk: Sommige (typen) doelen zijn niet SMART te formuleren, denk hier bijvoorbeeld aan dingen zoals veiligheid.

Hoe S.M.A.R.T. doelen formuleren?

1. Stel een on-SMART doel, zoals je dat altijd doet. Geen eisen eraan stellen, gewoon het resultaat van je brainstorm noteren.
2. Doorloop de S.M.A.R.T. criteria: Aan welke voldoet je doel nu al?
3. Doorloop de S.M.A.R.T. criteria: Schrijf van elk punt waar je doel nog niet aan voldoet op wat je in je doel zou moeten verwerken
4. Verwerk de nieuwe punten in je eerdere on-SMART doel.
5. Hoera je doel is nu SMART.
6. (Optioneel) Vind je jouw SMART doel inspirerend? Zo nee, doe punt 4 opnieuw tot het wel zo is.

Een paar voorbeelden van S.M.A.R.T. doelen

• Ik wil vóór 2013 minstens 1000 abonnees op mijn Slimmer Werken eZine zodat ik deze wekelijks kan inspireren met tijdbesparende adviezen en ik een groot marketing kanaal heb om mijn diensten onder de aandacht te brengen.
• Ik wil in 2012 minstens 1 bron van passief inkomen hebben gecreëerd zodat ik mij nooit zorgen hoef te maken om mijn vaste lasten.
• Ik wil op zaterdag 6 oktober 2012 met een team van minstens 5 mensen de “Mud Masters 2012” obstacle run van 6 km uitlopen zodat ik weet of ik conditioneel fit genoeg ben voor “Tough Mudder”.

Veelgemaakte ‘fouten’ bij S.M.A.R.T.

• ‘Over 1 jaar’: Over 1 jaar is niet concreet. Wel terwijl je het doel definieert, maar niet meer als je er een maand later nog eens naar kijkt. Dan is ‘Over 1 jaar’ ineens een maand later dan wat oorspronkelijk je voornemen was. Zet dus gewoon een datum in je doel.
• Percentages: Vaak wordt er gesproken over “10% meer dan vorig jaar”. Ook dat is niet concreet genoeg, want dan zou je de cijfers van vorig jaar moeten opzoeken voor je kan weten of het behaald is. Je wilt dat je doel op zichzelf kan staan, en dat kan niet als het verwijst naar iets anders. Reken gewoon gelijk even uit wat die 10% meer dan vorig jaar zou zijn in cijfers, en zet dát dan in je doel in plaats van 10%.
• ‘Door middel van’: Doelen gaan niet over de manier waarop je iets doet, maar juist over het resultaat wat je wilt bereiken. Het zou stom zijn om te zeggen dat je het doel moet bereiken door middel van x, misschien ontdek je gaandeweg wel dat x niet de handigste manier is om het resultaat van je doel te bereiken en zou je beter met y verder kunnen gaan.
• Vergeten dat je een doel hebt: Opvallend vaak stel je een doel, en vervolgens kijk je er pas weer naar als je het eigenlijk al bereikt zou moeten hebben. Simpel op te lossen: Typ je doel uit en hang het ‘in your face’ (boven je bed, naast je computer, als achtergrond op je computer, etc) print het in zo groot mogelijke letters.